Alvorens het recente arrest van het Europese Hof te bespreken volgt eerst een korte chronologische terugblik op de eerdere arresten van het Europese Hof over de ‘vrije advocaatkeuze’.
2009
In 2009 oordeelde het Europese Hof van Justitie (10 september 2009, C-199/08) dat bij een massaschadezaak de verzekeraar het zich er niet gemakkelijk en goedkoop van af kan maken door voor de verzekerde (die dat helemaal niet wilde) de advocaat aan te wijzen.
2013
In 2013 oordeelde het Europese Hof van Justitie (7 november 2013, C-442/12) in een zaak tussen Sneller en DAS rechtsbijstand dat het DAS rechtsbijstand niet is toegestaan om te bepalen dat zaken slechts worden uitbesteed aan de door de verzekerde aangezochte advocaat indien DAS
2016
In 2016 oordeelde het Europese Hof van Justitie (7 april 2016, C-460/14 en C-5/15 in de zaken ‘Massar’ en ‘Buyuktipi’ dat een rechtsbijstandverzekerde ook recht heeft op vergoeding van een externe advocaat of juridisch adviseur naar keuze in een ontslagprocedure voor het UWV en CIZ.
2020
Op 14 mei 2020 heeft het Europese Hof van Justitie (C-667/18) arrest gewezen tussen de Orde van Vlaamse Balies/Ministerraad.
Met name de rechtsoverwegingen 7, 13, 18 t/m 31, 34 t/m 40 en 42 zijn relevant.
De rechtsoverwegingen 7, 13, 18, 19, 29 t/m 31 en 42 verdienen bijzondere aandacht. Laatst bedoelde rechtsoverwegingen zijn hieronder aangehaald:
| 7 | Artikel 201 van richtlijn 2009/138, met als opschrift „Vrije keuze van een advocaat”, bepaalt: „1. In elke overeenkomst inzake rechtsbijstandverzekering wordt uitdrukkelijk bepaald dat: a) indien een advocaat of andere persoon die volgens het nationaal recht gekwalificeerd is, wordt gevraagd de belangen van de verzekerde in een gerechtelijke of administratieve procedure te verdedigen, te vertegenwoordigen of te behartigen, de verzekerde vrij is om deze advocaat of andere persoon te kiezen; […] 2. Voor de toepassing van deze afdeling wordt onder ‚advocaat’ verstaan ieder die gerechtigd is zijn beroepswerkzaamheden uit te oefenen onder een van de benamingen bedoeld in [richtlijn 77/249].” |
(…)
| 13 | De ordes van balies hebben bij het Grondwettelijk Hof (België) een beroep tot vernietiging van de wet van 9 april 2017 ingesteld. Ter ondersteuning van dit beroep voeren zij onder meer een middel aan betreffende schending van een aantal bepalingen van de Belgische Grondwet, gelezen in samenhang met artikel 201 van richtlijn 2009/138. (…) |
| 18 | In die omstandigheden heeft het Grondwettelijk Hof de behandeling van de zaak geschorst en het Hof verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vraag: „Dient het begrip ‚gerechtelijke procedure’ in artikel 201, lid 1, a), van [richtlijn 2009/138] zo te worden uitgelegd dat daaronder de buitengerechtelijke en de gerechtelijke bemiddelingsprocedures, zoals geregeld in de artikelen 1723/1 tot 1737 van het [Gerechtelijk Wetboek], zijn begrepen?” |
| 19 | Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138 aldus moet worden uitgelegd dat het in deze bepaling bedoelde begrip „gerechtelijke procedure” ook betrekking heeft op een procedure voor gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden van deze procedure hetzij na afloop ervan. |
| 29 | Zoals de advocaat-generaal in punt 81 van zijn conclusie opmerkt, omvat de term „procedure” dus niet alleen de fase van het beroep voor een gerecht in eigenlijke zin, maar ook de fase die daaraan voorafgaat en tot een gerechtelijke fase kan leiden. |
| 30 | Het begrip „gerechtelijke procedure” in de zin van artikel 201 van richtlijn 2009/138 moet even ruim worden uitgelegd als het begrip „administratieve procedure”, aangezien het voorts incoherent zou zijn om deze twee begrippen verschillend uit te leggen wat betreft het recht om een advocaat of vertegenwoordiger te kiezen. |
| 31 | Hieruit volgt dat het begrip „gerechtelijke procedure” niet kan worden beperkt tot uitsluitend niet-administratieve procedures voor een gerecht in eigenlijke zin, en ook niet door een onderscheid te maken tussen de voorbereidende fase en de besluitfase van een dergelijke procedure. Elke fase die kan leiden tot een procedure bij een rechterlijke instantie, zelfs een voorafgaande fase, moet dus worden geacht onder het begrip „gerechtelijke procedure” in de zin van artikel 201 van richtlijn 2009/138 te vallen. |
| 42 | Gelet op een en ander dient op de gestelde vraag te worden geantwoord dat artikel 201, lid 1, onder a), van richtlijn 2009/138 aldus moet worden uitgelegd dat het in deze bepaling bedoelde begrip „gerechtelijke procedure” ook betrekking heeft op een procedure voor gerechtelijke of buitengerechtelijke bemiddeling waarbij een rechterlijke instantie betrokken is of kan zijn, hetzij bij het inleiden van deze procedure hetzij na afloop ervan. |
Omdat in Nederland, anders dan in België, bij wet geen gerechtelijke of buitengerechtelijke “bemiddeling” is geregeld, is het arrest sec voor wat betreft de beantwoording van de prejudiciële vraag in relatie tot de Belgische (grond-) wet niet van betekenis.
Dat neemt niet weg dat het arrest niettemin wel van belang is voor de Nederlandse rechtspraktijk en voor de Nederlandse verzekerden, voor zover het betreft de uitleg van het Europese Hof ten aanzien van de Europese richtlijn 2009/138 en eventuele onvolledigheden of onvolkomendheden in de implementatie van de betreffende richtlijn via de Nederlandse Wet Financieel Toezicht (Wft).
Uit de hiervoor opgenomen citaten (m.n. rechtsoverweging 29) blijkt dat ook de aanloop naar een procedure die tot een gerechtelijke procedure kan leiden, onder de term “procedure” moet worden begrepen. Het gaat om iedere fase van een dergelijke procedure (dus zowel de voorbereidende als de besluitfase). Het Hof vermeldt onder rechtsoverweging 31 expliciet dat de ‘vrije advocaatkeuze’ zelfs geldt voor de “voorafgaande fase”.
CONCLUSIE TEN AANZIEN VAN HET ARREST VAN HET EUROPESE HOF (C-667/18)
Omdat in Nederland, anders dan in België, bij wet geen gerechtelijke of buitengerechtelijke “bemiddeling” is geregeld, is het arrest sec voor wat betreft de beantwoording van de prejudiciële vraag in relatie tot de Belgische (grond-) wet niet van betekenis.
De door het Europese Hof gegeven uitleg in het arrest (C-667/18) is wel van belang voor de Nederlandse rechtspraktijk en voor de Nederlandse verzekerden, voor zover het betreft de uitleg van het Europese Hof ten aanzien van de Europese richtlijn 2009/138 en eventuele onvolledigheden of onvolkomenheden in de implementatie van de betreffende richtlijn via de Nederlandse Wet Financieel Toezicht (Wft).
De uitleg van het Europese Hof impliceert dat Nederlandse verzekeraars de kosten met betrekking tot de rechtsbijstand in de voorbereidende fase (dus de fase naar aanloop van een procedure) én de kosten van de gerechtelijke of administratieve fase van de advocaat of externe procesvertegenwoordiger naar keuze volledig moeten vergoeden, dus met inbegrip van voorbereiden (dossierstudie, analyseren, strategie), overleggen en schikkingspogingen.
Waarom deze post?
Orange Legal biedt werkgevers en werknemers al vele jaren kwalitatief uitstekende rechtsbijstand op het gebied van arbeidsrecht/ontslagrecht (het specialisme van Orange Legal). Ook publiceert Orange Legal regelmatig om vakinhoudelijke kennis te delen. Daarnaast zet Orange Legal zich in voor de belangen van de consument en voor onze rechtsstaat.
Dit artikel is geschreven door mr. Floris Zwartkruis
Zie ook www.orangelegal.nl Voor vragen over dit artikel of om een nieuwe ontslagrecht/arbeidsrecht zaak aan te melden of een kwestie ter advies voor te leggen, kunt u desgewenst contact opnemen via info@orangelegal.nl of stuur gerust een P.M. naar mr. Floris Zwartkruis.
